Toespraak burgemeester Kolff, Veteranendag 2023

Bijeenkomst Eerste Dordtse Veteranendag, donderdag 15 juni 2023.

Geachte dames en heren, welkom veteranen en een speciaal woord van welkom voor de partners en begeleiders, voor het eerst staan we in Dordrecht zo uitgebreid stil bij het fenomeen Nederlandse Veteranendag.

Nederland telt ruim 100.000 veteranen en meer dan 25.000 daarvan zijn nog in actieve dienst. Dat geeft de diversiteit en de kracht van onze veteranen weer. Zij dienen Nederland onder oorlogsomstandigheden of tijdens (vredes)missies voor vrede, veiligheid en stabiliteit. En verdienen daarvoor onze bijzondere waardering. En wat vind ik het bijzonder dat we vandaag hier bij elkaar kunnen zijn! Dat u de moeite heeft genomen om hier naar toe te komen. Ik spreek de verwachting uit dat deze speciale bijeenkomst u tot troost zal zijn en wellicht vreugde zal brengen doordat u onder gelijken bent. Met medemensen die, ook al is wellicht een poos geleden, dezelfde situaties hebben meegemaakt. Dezelfde herinneringen kennen.  

Tussen 1940 en 1962 zette Nederland bijvoorbeeld ruim een half miljoen militairen in tijdens vier conflicten. Deze 1ste generatie Veteranen vochten als militair tijdens de Tweede Wereldoorlog van 1940 tot 1945. Maar ook in de Indonesische dekolonisatiestrijd van 1945 tot 1949, de Korea-oorlog van 1950 tot 1954 en het conflict rond Nieuw-Guinea  van 1950 tot 1962. Bij deze groep oorlogsveteranen is het niet gebleven. Want volgens de Nederlandse definitie zijn veteranen namelijk niet alleen ex-militairen, maar ook de militairen die zijn ingezet tijdens deelname aan vredesoperaties in een internationaal verband.

Denk bijvoorbeeld aan de hulp aan Amerika na de verwoestende orkaan Katrina in 2005 of de enorme bosbranden van 2007 in Griekenland. Maar denk ook aan Afghanistan. Nederlandse militairen hielpen van 2002 tot 2021 mee aan de veiligheid in dat land. Ze werkten vooral in de provincie Uruzgan en later in Kunduz. Denk aan voormalig Joegoslavië waarbij de beelden van Kosovo nog steeds in ons collectief geheugen staan gegrift. En nog altijd ziet Servië Kosovo als onderdeel van zijn grondgebied. Denk aan Libanon waar Nederland deelnam met een infanteriebataljon (Dutchbatt) aan UNIFIL. In totaal hebben ruim 9.000 Nederlandse blauwhelmen in Zuid-Libanon gediend. Nederland heeft er door de intensieve deelname aan vredesoperaties de afgelopen 25 jaar een nieuwe en groeiende groep veteranen bij gekregen.

Ondanks het al snel omvangrijke veteranenbestand duurde het tot halverwege de jaren tachtig voordat deze veteranen maatschappelijke erkenning kregen. Het waren vooral de zogeheten Indiëveteranen die dit proces in gang zetten. In deze tijd was met regelmaat terugkerende negatieve berichtgeving in de media, bijvoorbeeld over gepleegde oorlogsmisdaden. Ook het gebrek aan zorg voor diegenen die nog altijd met de (psychische) gevolgen van hun militaire inzet worstelden, was een doorn in het oog.

Doordat de veteranen zich gingen organiseren, ontstond onder de politici het besef dat de overheid op het gebied van nazorg en erkenning voor veteranen tekort was geschoten.Omdat ook bleek dat deelname aan vredesoperaties bij sommige veteranen aanzienlijke gezondheidsklachten veroorzaakte, was het hoog tijd voor gerichte stappen. Eindelijk kwam daar die langverwachte erkenning voor hun zo enorm belangrijk werk. Elk jaar op gezette tijden is er aandacht voor de verhalen van Nederlandse veteranen die hebben deelgenomen aan één of meerdere oorlogen, gewapende conflicten of vredesmissies waarbij Nederland sinds 1940 was betrokken.

Zo werd de 5 mei-lezing dit jaar gegeven in de provincie Overijssel door de voormalig voorzitter van de Europese Raad en oud-premier van België Herman Van Rompuy. Van Rompuy hield zijn lezing met de titel De verloren vrede terugwinnen in het provinciehuis van Overijssel in Zwolle. Iets in die lezing raakte me. Het is iets wat ik herken en wat ik soms mis in de dagelijkse beelden om me heen; “Respect is een sleutelwoord. Als er wantrouwen is waardoor iedereen een mogelijke vijand is van iedereen is er geen dialoog en overeenstemming mogelijk. Als elk denkt dat hij of zij de waarheid en het groot gelijk langs zijn of haar kant heeft, loopt alles vast. Gematigdheid is geen vies woord. Het makkelijkste is in zwart-wittegenstellingen denken. De werkelijkheid is niet grijs, maar heeft vele tinten.”

Geachte dames en heren,

Deze denkwijze over het leven in een democratie, raakt me. En bemoedigt me. We leven in een tijd waarin men licht ontvlambaar is. Mensen zijn snel geraakt. Beledigd. En dan ligt er een groot gevaar op de loer. Dat zullen velen van u met mij delen. U heeft gestreden voor vrede en veiligheid. Overal op de wereld. En daarbij genoeg gezien en gehoord. Om mensen zoals ik een kans te geven op een vrij leven. U heeft niet gedebatteerd over ‘Hoe te leven met oorlog’ maar u heeft met daden ervoor gezorgd dat wij niet hoeven te debatteren.

En toch…

Alweer 1,5 jaar zijn we allemaal gedwongen over die vragen na te denken. Want na 24 februari 2022, de dag dat Rusland Oekraïne binnenviel, leven we in een andere werkelijkheid. Op ons continent, op minder dan één dag rijden van hier, woedt een vreselijke oorlog. Moeten gewone Oekraïense burgers huis en haard ontvluchten, vrezend voor hun leven. Aan de Russische kant is ook meer dan genoeg te betreuren. En dan spreek ik alleen nog maar over de oorlog die het dichtst bij ons land woedt.

De vanzelfsprekendheid waarmee wij in Nederland sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog leefden in vrede en veiligheid, is daarmee verdwenen. Het defensiemotto ‘Beschermen wat ons dierbaar is’, is iets wat dappere mannen en vrouwen gedaan hebben. En daar staan we vandaag bij stil. En een nieuwe generatie is nodig om deze waarden en grondbeginselen te bewaken.

Onze vrijheid is niet gratis. Vrijheid moet worden onderhouden, gekoesterd en worden bevochten. Soms zijn woorden niet genoeg. Maar laten we de dialoog vasthouden. En waar de dialoog niet is; laten we deze starten. Want het begint met respect, vertrouwen én de wil om iets te herstellen dat verloren is. Voor iedereen. Niet voor een paar mensen, maar voor iedereen.

Vandaag staan wij stil bij het offer dat u heeft gebracht. En we eren u daarom. Vandaag bedanken we u voor het verdedigen van onze vrijheid.
Dank voor uw aandacht en ik wens u een aangename middag met elkaar toe.