Toespraak burgemeester A.W. Kolff bijeenkomst Keti Koti 30 juni 2024

Één boom
Zo veel bladeren
Één boom
Één rivier 
Zo veel kreken 
Allemaal gaan ze naar de zee
Één hoofd
Zoveel gedachten
Gedachten om één doel.

Éen god 
Verschillend te aanbidden
Maar slechts één vader
Één Suriname
Zoveel soorten haar
Zoveel huidskleuren
Zoveel talen
Één volk.

Dames en heren, geachte aanwezigen,  

Fijn dat we elkaar vandaag in de prachtige tuin van het Dordrechts museum kunnen ontmoeten. In mijn toespraak tijdens de dodenherdenking dit jaar deed ik al deze oproep: zie elkaar en kijk elkaar alstublieft weer recht in de ogen aan. En dit is weer zo’n uitgelezen moment daarvoor.

Het kunstwerk dat achter mij te zien is, hangt hier in het Dordrechts museum. Het is van de Afrikaanse kunstenares Esiri Erheriene-Essi. Ze baseert zich op klassenfoto's uit de jaren '60 en '70. Het schilderij vormt een eerbetoon aan de zwarte vrouwen die het fundament hebben gelegd waarop velen verder bouwen. Het meisje kijkt je recht aan, met een ongemak dat we vast allemaal herkennen uit onze tijd op de lagere school. 

Dordrecht is ontstaan in de twaalfde eeuw op de oevers van de rivier de Thuredrith, waarmee het een plaats krijgt in onze historie. Het feit dat deze stad ontstond aan het water heeft altijd invloed gehad op de levensstandaard van haar inwoners. Honderd jaar later in 1220 kreeg de stad haar stadsrechten. Amsterdam kort na 1300. De gouden eeuw was hier veel eerder dan in de rest van het land. Als stad waren we de machtigste handelsstad van het graafschap Holland. Maar ook op het gebied van politiek en religie speelde Dordrecht een belangrijke rol. De eerste Hollandse munt is hier geslagen. En in 1572 was hier de 1ste vrije Statenvergadering. Hier kwamen de twaalf Hollandse steden bijeen om het verzet tegen de Spaanse overheersing te bundelen. Het was het begin van een zelfstandige Nederlandse staat. Daarom was Dordrecht voor lange tijd een toonaangevende en zeer welvarende stad. 

De Dordtse synode van 1618 maakte een einde aan religieuze twisten en gaf opdracht tot het maken van een eerste Bijbelvertaling in het Nederlands, de Statenvertaling. Wanneer je door de straten van de stad loopt, is op iedere hoek wel een historisch verhaal te vertellen. 

Omgeven door water en dankzij datzelfde water kennen we een rijk verleden. Met veel verhalen, sommigen zijn mooi, sommigen absoluut niet.

De gemeente Dordrecht heeft afgelopen jaar een onafhankelijk onderzoek laten uitvoeren naar de rol van het stadsbestuur van Dordrecht ten tijde van kolonialisme en slavernij vanaf de jaren 1600. Een onderzoek onder leiding van dr. Karwan Fatah-Black, specialist in koloniale historie bij de Universiteit van Leiden. Door met de uitkomsten van het onderzoek verder te gaan, hopen we als gemeente bij te dragen aan de erkenning van dit deel van het verleden en de doorwerking ervan in onze stad. Zoals op vele andere plekken in Nederland zijn er in Dordrecht duidelijk sporen van het slavernijverleden te vinden en is het van groot belang om hier bewust van te zijn of te worden. 

Voor het aandeel van het stadsbestuur wilde ik de feiten op een rij hebben, alvorens we aan die feiten een duiding konden geven. Dat moment is wat mij betreft nu aangebroken. Het onderzoek bestaat uit twee delen, één over de rol van het stadsbestuur en één over de levens van zwarte Dordtenaren door de eeuwen heen. Volgend jaar is het eindrapport van het onderzoek klaar. Uit het eerste deel van het onderzoek blijkt echter onomstotelijk dat de rol van het stadsbestuur in de 17e eeuwse slavernijgeschiedenis aanzienlijk en specifiek was. De stad gold binnen Holland als één van de aanjagers en de bestuurders waren belangrijke afgevaardigden op landelijk niveau. Ze hebben de bezwaren die er destijds al leefden tegen slavernij in Holland niet van toepassing geacht buiten Europa. Op de westkust van Afrika en de Amerika's betekende dit een nieuwe impuls voor de trans-Atlantische mensenhandel. Er waren nauwe banden tussen stadsbestuurders en de handelscompagnieën. Stadsbestuurders maakten zich sterk voor de oprichting van de West-Indische Compagnie (WIC) en een lokale afdeling daarin. De stadsbestuurders investeerden enorme bedragen in deze ontwikkeling om zodoende de economie van de stad te versterken en daarbij het eigen vermogen te vergroten. 

Men investeerde zoveel dat zelfs Rotterdam in verlegenheid werd gebracht, waarbij men zich daar gedwongen voelde ook enorm te investeren. Mede door de koloniale handel groeide Dordrecht uit tot groot handelsstad in Holland.

De bestuurders van Dordrecht speelden op landelijk niveau een rol in de ontwikkeling van de WIC. Men had enorme invloed op het beleid en de koers van de compagnie. Slechts het geld telde en een enorm menselijk onrecht kon plaatsvinden waarvan de verschrikkelijke en mensonterende pijn tot op de dag van vandaag voelbaar is. Samen staan wij hier vandaag in een stad die van oudsher democratie en vrijheid hoog in het vaandel heeft staan, maar waarvan de geschiedenis absoluut ook een keerzijde heeft. 

De Keti Koti herdenkingsceremonie van vorig jaar werd ingeluid met een plengoffer. Een oud ritueel waarbij water uit een kalebas wordt gegoten. Een offer om in contact te komen met de voorouders. Om de band met hen te bekrachtigen. Ze zorgen voor verbinding tussen verleden, heden en toekomst. In de contacten die ik later had met mensen uit de stad, heb ik vaak teruggedacht aan het ritueel. Als burgemeester, maar ook als mens heb ik een persoonlijke reis gemaakt. Om te beseffen dat nazaten wensen te komen tot verwerking en heling. Ik spreek mijn oprechte hoop uit dat ook nu mijn woorden opnieuw bij gaan dragen aan die gewenste verbinding en heling. 

Namens het huidige dagelijkse stadsbestuur van de oudste stad van Holland Dordrecht, bied ik, als uw burgemeester, excuses aan voor het aandeel dat het stadsbestuur vanaf de 16e eeuw heeft gespeeld in de slavernij. We erkennen dat het stadsbestuur van toen een enorme aanjagende rol heeft gespeeld in de trans-Atlantische slavenhandel en de exploitatie van tot slaaf gemaakte mensen. En ja, er was ook medewerking van een deel van de inheemse bevolking om deze grootse wandaad mogelijk te maken. Maar dat neemt niet weg dat wij onze verantwoordelijkheid hebben te nemen voor het Dordtse aandeel in de trans-Atlantische slavernij. 

Ik wil hier benadrukken dat ik burgemeester ben van en voor alle inwoners van Dordrecht, dus ook van diegenen die vinden dat een excuses te laat of misschien juist overbodig is. Los van de nut en noodzaak van een excuses wil ik duidelijk onderstrepen dat we met elkaar een klus te klaren hebben. Namelijk: bepalen hoe we met elkaar willen samenleven. En daar is de inzet van iedere Dordtenaar bij nodig.  

Het is aan ons om te bepalen hoe we samen verder gaan. Ik hoop dat de gemaakte excuses gaan bijdragen aan het helen van de wonden die nog steeds pijn doen. Soms worden feiten vanuit een bepaald perspectief verteld. Maar dit verhaal verdient het om vanuit alle kanten aanschouwd te worden. De stemmen van de afstammelingen van de tot slaaf gemaakten verdienen het om gehoord te worden. De stemmen van de verzetshelden zoals Boni, Baron en Joli-Coeur vanuit Suriname verdienen het om gehoord te worden. De verhalen van vrijheidsstrijder Tula uit Curaçao moeten verteld worden. Wij dragen dit verleden samen. Beschamend? Zeker. Reden tot zwijgen? Absoluut niet. De gevolgen zijn namelijk vandaag nog te voelen in het racisme, dat voortwoekert als onkruid in onze samenleving. Laten we het water, dat we hier zo goed kennen, om haar zuiverende werking inzetten.

Als burgemeester van deze stad kom ik in contact met veel verschillende mensen, niet alleen vanuit deze stad of vanuit Nederland maar ook daarbuiten door bijvoorbeeld onze stedenband met Dordrecht in Zuid-Afrika. Onderaan de streep kom ik toch steeds weer tot dezelfde conclusie: of je nu gekleurd bent, of wit, arm of rijk, je moet trots kunnen zijn op wie je bent en je moet gelijkwaardige kansen krijgen. Met goed onderwijs en kennis over de gehele geschiedenis, inclusief het slavernijverleden. Geschiedenis die ons allemaal aan gaat. Zodat je kunt zijn wie je bent en wilt zijn. En daar valt nog een wereld te winnen, wat mij betreft.

Ik spreek mijn oprechte verwachting uit dat we samen deze pijnlijke geschiedenis een plek weten te geven in onze prachtige stad met haar rijke diversiteit aan inwoners. Laten we daarbij water gebruiken om verhitte situaties af te koelen. Water heeft de geschiedenis van de oudste stad van Holland bepaald en gevormd. Water is altijd belangrijk geweest en zal dat ook altijd blijven. Als geen ander hebben we in Dordrecht leren leven met water. 

In Dordrecht werd al in 1913 stil gestaan bij de afschaffing van de slavernij. In de Augustijnenkerk was er een herdenking. Gastspreker was Cornelis Winst Blijd, predikant van de Evangelische broedergemeente uit Paramaribo. In de zomer van 1913 sprak hij in tal van kerkdiensten. En hij werd door koningin Wilhelmina ontvangen op het paleis Het Loo. Vorig jaar heeft de werkgroep Koloniaal Verleden Dordrecht/Keti Koti Dordrecht de herdenking georganiseerd. Deze werkgroep is opgegaan in de nieuwe stichting Cultureel Educatief Centrum Dordrecht. Ik wil de stichting en alle betrokken vrijwilligers van harte bedanken voor hun inzet.

Het gedicht dat ik eerder voordroeg, oorspronkelijk geschreven in het Surinaams; Wan Bon staat in het boek Jaguarman van Raoul de Jong. Het is geschreven door Robin Raveles, schrijver, dichter en politicus. Geboren te Paramaribo in 1935. Ik vind het inspirerend om te zien hoe de generatie van nu, geheel op eigen wijze de pijnlijke geschiedenis onderzoekt en daarbij levenskracht en hoop onderdeel laat zijn van datzelfde verhaal. En dat is hoopvol.

Los van het verleden dat we delen, moeten we vandaag met elkaar verder. Laten we het persoonlijk maken, laten we elkaar zien. Zonder het ongemak dat we terug zien in het schilderij van Esiri. We zijn het de toekomstige generatie verschuldigd. Dat we een manier vinden om het water te gebruiken om te werken aan heling, verzoening en herstel. 

Zodat we tegen elkaar kunnen zeggen; ten kon drai, den keti koti. Tijden zijn veranderd, de ketenen zijn verbroken. Ook hier in Dordrecht. 

Dank u wel.