Nieuwjaarstoespraak 2024 Burgemeester Wouter Kolff

Dames en heren, welkom bij de nieuwjaarsreceptie van de gemeente Dordrecht. Goed om u hier met zovelen te zien.

Lang heb ik nagedacht over de hoofdlijn van mijn nieuwjaarstoespraak van dit jaar. Langer dan bij de elf voorgaande jaren waarbij ik als burgemeester een nieuwjaarstoespraak mocht houden. Ik zal u eerlijk zeggen: ik vond het best lastig in deze soms gure tijden.

Als het gaat om onze inwoners, dan zijn zij na bijna 6,5 jaar nog iedere dag één van de redenen dat ik enorm trots ben om burgemeester van onze stad te mogen zijn. Ook al voel ik me als burgemeester van alle ruim 122.000 Dordtenaren daarbij ook soms in een spagaat tússen allerlei inwoners, hun meningen en hun belangen. En zo’n spagaat is voor mij – zeker met mijn onhandige bouw en lengte - nu eenmaal niet de meest comfortabele positie.

Zoals u weet, hebben mijn vrouw Mariëlle en ik twee heerlijke kinderen. Onze dochter Beaudine van 4 en onze zoon Xander van 2. En u heeft wellicht gelezen of gehoord dat wij in april nog een derde kindje verwachten. Als ik kijk naar onze kinderen en stilsta bij de kwetsbaarheid van zo’n klein nieuw wondertje, geeft me dat extra besef van wat ik hen graag zou willen meegeven in het leven, zeker als ik nadenk over het tijdsgewricht waarin we leven. Wat ik hen wil meegeven, dames en heren, wil ik ook graag met u delen dit jaar. In hoofdzaak gaat het daarbij om vertrouwen. Ik kom daar zo op terug. 

Laten we eerst wat terugkijken. De afgelopen jaarwisseling is prima verlopen in onze stad. Mede met dank aan alle geweldige mensen van politie, brandweer, ambulancedienst, handhaving en andere hulpdiensten. Bizar dat toch een enkeling het nodig vond om hulpdiensten te bekogelen met vuurwerk en eieren. Ik ben benieuwd hoe dankbaar ze zullen zijn als een keer hun eigen huis of dat van hun ouders geblust moet worden. Deze stoere lieden zijn in elk geval welkom op de burgemeesterskamer van het stadskantoor voor een goed gesprek. Ben benieuwd of ze dat óók durven. Veel waardering in ieder geval voor alle inzet deze jaarwisseling en alle dagen van het afgelopen jaar door onze hulpdiensten. Graag uw applaus voor hen!

Het jaar 2023 bracht ons het nodige. Als het gaat om droefenis denk ik aan de aardbevingen, natuurrampen, oorlogen en wantoestanden in de wereld die zoveel mensen op een vreselijke manier raken. Ook vele betrokkenen, naasten, familieleden en vrienden in onze stad.

Ik denk ook aan Anna de Bruin die begin van het jaar plotseling overleed op 19-jarige leeftijd nadat ze drie jaar lang heeft gestreden voor haar herstel na een rampzalige aanrijding waar ze begin 2020 slachtoffer van was geworden. Ook denk ik aan het 18-jarige Dordtse racetalent Dilano van ‘t Hoff die overleed na een ongeval op het circuit van Spa-Francorchamps in België. Ik denk aan de 70-jarige vrouw die afgelopen mei door een jonge scooterrijder werd aangereden en aan haar verwondingen overleed. En ik denk aan een echte dochter van Dordt:  Ada d’Hamecourt die ons in augustus op 90-jarige leeftijd is ontvallen. Zij was op vele fronten actief, samen met haar Ton. En altijd trouw bezoeker van deze nieuwjaarsreceptie. We missen haar, we missen alle stadgenoten die ik noemde. En ook hen die ik niet noemde en die ons het afgelopen jaar zijn ontvallen. 

Mooie gebeurtenissen waren er gelukkig ook. We genoten van prachtige evenementen in onze stad. Dankzij de inzet van geweldige maatschappelijk betrokken ondernemers kwam de Avondvierdaagse weer terug in Dordt. Het was feest tijdens Wantijpop, Wantijlive en Big Rivers. We hadden prachtige decemberdagen, de grootste Dordt Pride ooit, een natte, maar heerlijke sinterklaasintocht, een zeer geslaagde Koningsdag en vele andere mooie evenementen. En natuurlijk konden we afgelopen jaar bekend maken dat we in de komende zomer samen met Rotterdam en Den Haag gaststad zijn voor de start van de Tour de France Femmes. Twee van de 20 mooiste en beste museumtentoonstellingen van ons land waren te zien in ons eigen Dordrechts museum. Ook heel bijzondere momenten vonden dit jaar plaats, zoals de onthullingen van monumenten voor Dordtse Molukkers en voor Dordtenaren met een Indische achtergrond. En uiteraard de eerste echte Keti Koti herdenking.

Georganiseerd door een groep gemotiveerde stadgenoten waardoor het slavernijverleden dit jaar extra onder de aandacht is gekomen bij heel veel bewoners van Dordrecht. Hebben we inmiddels naast terechte plaatsvervangende trots op onze stad soms ook even last van plaatsvervangende schaamte? 

Een verhaal kent zoveel kanten en die verdienen het allemaal om verteld en gezien te worden. 

Ik denk ook aan de uitspraak in september van de rechtbank over de zaak die de gemeenten Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en Molenlanden hebben aangespannen tegen Chemours en haar rechtsvoorganger DuPont.

De rechtbank sprak een tussenvonnis uit. Daarin blijkt Chemours aansprakelijk voor de schade die de gemeenten tussen 1984 en 1998 geleden hebben als gevolg van de uitstoot van PFOA. Dit mogen we gerust een mijlpaal noemen. Maar we zijn er nog lang niet. Als gezamenlijke gemeenten hebben we drie hoofddoelen: we willen nul uit de pijp, we willen een Europees of wereldwijd verbod op PFAS en we willen alle schade vergoed en hersteld zien. Persoonlijk voeg ik er nog aan toe dat we voor dergelijke chemische industrie in ons land wellicht af moeten van een stelsel waarbij een door de overheid verstrekte vergunning leidend is. Het huidige stelsel waarbij de risico’s begrensd maar ook genomen worden door de overheid en samenleving.

Maar dat we toe moeten naar een stelsel waarbij het genieten van de lusten ook betekent dat je de lasten draagt, zodat de risico’s als vanzelfsprekend daar liggen, waar ze horen. Namelijk bij het bedrijf zelf. In Duitsland hebben ze er een mooie term voor: “Gefahrenbeobachtungspflicht” (ook wel de risico-observatieplicht). Ik roep onze mede-overheden op om ook in ons land serieus te kijken naar het verschuiven van verantwoordelijkheden. 

Dames en heren,

Wat is de stand van de wereld? 

Poeh…. Heeft u even? Zoveel landen waar de extreme geluiden harder doorklinken dan de nuance en de verbinding. Zoveel mensen die ook kiezen voor de polarisatie. Zoveel moeite ook om er met elkaar uit te komen als het gaat om verbeteringen in klimaat en milieu. Zoveel natuurrampen en zoveel oorlogs- en conflictsituaties. Dat er snel vrede moge komen op al die plekken. Voor alle soldaten die als pionnen worden ingezet door machtswellustelingen, voor alle onschuldige inwoners en bovenal voor alle weerloze kinderen die slachtoffer zijn van oorlog en geweld. Zolang er mensen zijn, is er menselijkheid en zolang er menselijkheid is, is er hoop…

Wat is de stand van ons land? 

• Realisme versus naïviteit?
• Feiten versus beeldvorming?
• Vrede versus onvrede?
• Eenheid versus polarisatie?
• Zelfrelativering versus zelfcentrisme?
• Luisteren versus oordelen?
• Incasseren versus klagen?
• Vertrouwen versus wantrouwen?

De ene na de andere tegenstelling. Het ene na het andere uiterste. Vorig jaar deed ik tijdens mijn nieuwjaarstoespraak een oproep tot meer menselijkheid. En sprak ik de wens uit dat we elkaar echt wat meer zíen in plaats van langs of door elkaar heen kijken. Die oproep staat nu wellicht nog meer dan vorig jaar.

Enerzijds: het risico op armoede in ons land is volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek in 45 jaar niet zo laag geweest als nu en werkloosheid is er nauwelijks. Steevast staan we in de top-20 van veiligste landen ter wereld, in de top-10 van de wereld qua beste gezondheidszorg en in de top-5 van meest gelukkige en ook in de top-5 van rijkste landen ter wereld. 

Het maakt ons sterk, maar ook soms naïef, soms erg verwend en soms juist blind voor mensen die simpelweg niet mee kunnen komen.

Want tegelijkertijd geldt: 58% van de Nederlanders heeft onvoldoende vertrouwen in het kabinet en de politiek, 18% wil volgens het Sociaal Cultureel Planbureau het systeem zelfs omver werpen; 6% notabene schuwt daarbij geweld niet.

Door vergrijzing zijn er steeds minder werkenden ten opzichte van het aantal gepensioneerden. Dit geeft problemen bij belangrijke functies in de zorg, het onderwijs, bij de politie of elders. Steeds meer jongeren wachten eindeloos op een eigen woning, die door de schaarste voor een starter onbereikbaar is geworden. Veel jongeren lopen met psychische problemen of zelfs suïcide-gedachten, er zijn grote zorgen over hoe het moet met klimaat en milieu en er zijn toch ook veel mensen voor wie de mooie lijstjes die ik net noemde, geen of weinig betekenis hebben in hun dagelijks leven. Even inzoomend op Dordt: 40% van de basisschool leerlingen in de wijk Crabbehof heeft een verhoogd risico op een onderwijsachterstand. 30% van de jongeren in Wielwijk heeft geen startkwalificatie, een zelfde percentage van de inwoners is laaggeletterd en de helft van de woningen in Oud-Krispijn heeft een matig of slecht energielabel. 

Hoe kunnen al die positieve plaatjes en die gevoelens van onmacht, onvrede en machteloosheid met elkaar gerijmd worden? Eenvoudig… het is allebei waar. Het klinkt als een simpele verklaring, maar meestal wordt maar één kant van de medaille gepresenteerd. En het is simpelweg allebei waar. 

Dit is dan ook het moment waar ik terugkom op de boodschap die ik mijn kinderen en ook u wil meegeven, mede kijkend naar het tijdsgewricht waarin we leven:

Ja, er zijn heel veel mensen die het goed hebben in ons land en onze stad. Die eigenlijk niet mogen klagen en het soms toch doen.

Of die het wantrouwen voeden door misbruik te maken van de situatie van een ander. Graaiflatie is niet voor niets hét woord van 2023. En er zijn mensen die elke dag alle zeilen moeten bijzetten om fysiek, mentaal, financieel of anderszins de eindjes aan elkaar te knopen. En in beide categorieën zitten mensen die dragen en mensen die klagen. En van de één is dat dus zeer terecht en van de ander volstrekt niet. Soms bekruipt me het gevoel dat veel mensen geen enkele tegenslag meer kunnen hebben; dat de weerbaarheid door onze enorm hoge standaarden en welvaart onder het dieptepunt is gezakt. Mensen die terugverlangen naar datgene wat de jaren 50, 60 of 70 ons brachten, zonder te beseffen dat daar de grootst mogelijke crisissituaties aan vooraf gingen en dat de eenheid, het saamhorigheidsgevoel en de wil om er iets van te maken in die tijd vele malen beter ontwikkeld leken dan nu. Mensen die naadloos passen in het boek van psycholoog Jeffrey Wijnberg, getiteld: “Dit is niet het leven dat ik besteld heb” met als ondertitel: “mentaal sterk worden in een verwende samenleving”. Of anders gezegd door de bekende psychiater Frank Koerselman: “Degene die het beste kan omgaan met tegenspoed, heeft het meeste kans op voorspoed.”

Maar met regelmaat spreek ik ook mensen die het volste recht hebben om te klagen en die in de steek gelaten zijn door alles en iedereen om hen heen, inclusief de overheid. Die hun vertrouwen met recht kwijt zijn. Alleen al omdat ze zelf op basis van wantrouwen zijn bejegend. Of omdat de overheid, bij monde van vrijwel alle politieke partijen oplossingen blijven beloven voor al hun problemen die vervolgens niet waargemaakt worden of onrealistisch blijken. Of omdat ze verstrikt zijn geraakt in een kluwen van verstikkende wet- en regelgeving waarbij het middel heilig is geworden en het doel uit het oog is verloren.

Of omdat ze, ondanks hard werken, simpelweg niet kunnen rondkomen of geen normaal dak boven hoofd kunnen vinden. 

Al deze mensen maken samen de samenleving, maken ons land en maken ook onze stad. Al deze mensen doen ertoe. Al deze mensen verdienen het om gehoord en gezien te worden. En ze verdienen het ook om soms even de waarheid te horen of in een ander geval juist even een arm om de schouder of echte steun te krijgen. 

Dames en heren,

In Dordrecht staat een beeld. Aan de kade bij de Zwijndrechtse brug, uitkijkend over de Oude Maas. Het is een prachtig beeld en het heet El Futuro. Het beeld is gemaakt door de kunstenaar Toni Mari. En is door EGM Architecten geschonken aan de stad.

Gewaardeerd oud burgemeester Arno Brok heeft het in 2014 in ontvangst genomen. Het staat er inmiddels alweer 10 jaar. En EGM viert komend jaar haar 50ste verjaardag.

Het beeld staat voor vertrouwen in de toekomst, in verbinding met de hele stad.

Dát is precies wat ik mijn kinderen in de toekomst en ook u voor komend jaar wil meegeven: zie elkaar, luister naar elkaar, verplaats je in elkaar en bovenal: vertrouw elkaar. 

Tijdens het jaar dat voor ons ligt, gun ik ons allen dat we durven te investeren in vertrouwen. In elkaar. Dat we eerlijk zullen zijn zonder elkaar te beschadigen. Vertrouwen staat namelijk niet gelijk aan lief zijn voor elkaar. Want juist als je elkaar vertrouwt, ben je in staat om elkaar ook de waarheid te vertellen.

Ik gun ons dat we dus groeien in weerbaarheid en tegenslagen beter kunnen incasseren. Want dat zal nodig zijn in een snel veranderende wereld die dit simpelweg van ons vraagt.

Het touwtje uit de brievenbus werd door Jan Terlouw aangehaald om zijn ongenoegen te uiten over het verlies aan vertrouwen in onze samenleving. Een beeld dat door velen werd herkend. En vertrouwen is juist meer nodig in tijden waarin de onzekerheid en de noodzaak van samenwerken toenemen.

 

Geachte aanwezigen, ik wens u en de mensen om u heen, mede namens de gemeenteraad, het college van B&W en alle medewerkers van de gemeente Dordrecht een goed, gezond en gelukkig nieuw jaar toe. Ik hoop dat we met elkaar verder geschiedenis gaan schrijven in onze groeiende en bloeiende stad en dat we de toekomst samen zullen uittekenen. Passend in de traditie van Dordrecht: gastvrij, nuchter en samenwerkend. Met een overheid die niet meer belooft dan ze kan waarmaken, die niet alles dicht regelt en die mensen vertrouwt en in hun kracht zet. En met Dordtenaren die het allerbeste uit zichzelf halen en ook elkaar vertrouwen. 

U mag me een dromer noemen, maar ik ben vast niet de enige. Stelt u zich toch eens voor dat het ons lukt…