Toespraak burgemeester A.W. Kolff Officiële samenkomst 'Onthulling Nederlands-Indisch herinneringsmonument' 6 juli 2023

De vlammen uit de oost zijn nooit gedoofd

je bleef de sarong steeds volhardend dragen

je lachte wanneer ik weer op kwam dagen

als jij je culinair had uitgesloofd

 

de onvolprezen geur van Indisch eten

je huis een pasar malam in het klein

we dronken kelken toeak na ’t festijn

ik zal je ajam roejak niet vergeten

 

je hebt je leven hier met trots volbracht

nu heeft de koude klei bezit genomen

van heimwee naar de gordel van smaragd

 

maar uit je kille graf hoor ik nog zacht

wat vage klanken van de krontjong komen

dan voel ik ademloos de stille kracht.

…

Dit gedicht is door Daan de Ligt geschreven en hij heeft het de titel ‘Tempo doeloe’ gegeven.  

Als ik me goed heb laten voorlichten betekent tempo doeloe letterlijk ‘de tijd van vroeger’ of ‘de oude dag’.

Dat het niet altijd gaat over een tijd die men zelf heeft meegemaakt. Dat is niet belangrijk. Het kan ook gaan over de tijd van de voorouders.

Bij tempo doeloe staat de gelukkige herinnering centraal. En die kan door verhalen doorgegeven zijn aan volgende generaties.

Vandaag de dag is de term voor sommigen beladen omdat in Nederlands-Indië ook zaken hebben plaatsvonden waar men niet direct heimwee naar zou horen te hebben.

Geachte aanwezigen, beste dames en heren,

Fijn dat we hier vandaag bij elkaar kunnen zijn.

We zijn vandaag bij elkaar om een monument te onthullen. Om een plek te creëren waar de Nederlands-Indische gemeenschap van Dordrecht bij elkaar kan komen.

We hebben helaas even moeten wachten op dit monument. Maar nu is eindelijk de dag gekomen om het prachtige kunstwerk te onthullen.

Stichting Indisch Dordrecht had gehoopt op 15 augustus 2022, de dag van de Nationale Herdenking van het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog. Om stil te kunnen staan bij hun geschiedenis en het leed dat hen is aangedaan.

Ik ben dan ook enorm blij dat deze dag is aangebroken.

Het Nederlands-Indisch monument is ontworpen door de Dordtse kunstenaar Theun Okkerse.

Het ontwerp gaat in op het thema ‘Altijd gevangen, nooit bevrijd’. Deze woorden vatten samen wat er in de Nederlands Indische gemeenschap wordt gevoeld. Ieder op eigen wijze omdat de diversiteit binnen de gemeenschap zeer groot is.

Een stukje geschiedenis. Wellicht bij u bekend, maar misschien ook niet.

Voor mij persoonlijk is het terugblikken ook altijd een manier om mijn eigen kennis op te halen. Maar ook om dat verleden het respect en de aandacht te geven dat het toekomt.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de meeste vrouwen en kinderen in Nederlands-Indië in kampen opgesloten. Deze kampen stonden onder toezicht van Japanse soldaten.

De mannen en oudere jongens van de families werden gedwongen om dwangarbeid te verrichten.

Na de oorlog brak de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd uit en de onafhankelijkheid werd in 1949 door Nederland erkent.

In de periode 1945 – 1968 kwamen ruim 350.000 Indische Nederlanders vanuit de republiek Indonesië in vijf golven naar Nederland. Deze migratie staat bekend als repatriëring.

Met Indische Nederlanders worden de Nederlanders bedoeld die een lange familiegeschiedenis in het voormalig Nederlands-Indië hebben.

In 1951 kwam de eerste grote groep van repatrianten vanuit Indonesië naar Nederland. En natuurlijk ook naar onze stad Dordrecht.

Daar vonden vele Indische Nederlanders samen met anderen, een nieuw onderkomen in bijvoorbeeld de wijken Krispijn, Crabbehof en Wielwijk.

In de jaren erna tot eind jaren zestig kwamen nog vier golven van Indische Nederlanders naar Dordrecht.

De eerste generatie Indische Nederlanders paste zich goed aan. Hun komst viel samen met de wederopbouw en de daaraan verbonden focus van 'niet omkijken, maar vooruitkijken en doorpakken'.

Daarnaast spraken de Indische Nederlanders goed Nederlands en wilde men zelf ook snel een nieuw bestaan opbouwen.

Geconcludeerd mag worden dat de eerste en de daaropvolgende generaties geruisloos hun weg vonden in de Nederlandse samenleving en dat de integratie succesvol was.

We zitten in een periode van het jaar waarin er breeduit herdacht en gevierd wordt. En dat is nodig.

De afstand tot bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog wordt namelijk ieder jaar groter. Maar bijna iedereen heeft via overlevering te maken met de gevolgen.

Via overgrootouders, opa en oma of vader en moeder …

Voor de mensen die zo’n situatie hebben meegemaakt is het doorgeven van hun ervaringen vaak een belangrijke vorm van verwerking en een manier om hun kinderen en kleinkinderen te waarschuwen voor de gevaren.

Volgende generaties geven een eigen duiding aan het verleden van eerdere generaties op basis van de verhalen die zij daarover hebben gehoord en gedrag dat voortkomt uit de ervaringen van hun ouders of grootouders.

Sommige kinderen en kleinkinderen van getroffenen worstelen met vragen over de eigen identiteit.

Het is belangrijk om verhalen te blijven vertellen, te delen en te herhalen.

Vertellen, lezen en schrijven over onze geschiedenis is van belang omdat het ons inzicht geeft in hoe we nu samen leven of juist waarom het soms even niet zo goed lukt.

Om elkaar te begrijpen is het belangrijk dat we met elkaar praten. Dat we elkaar zien voor wie we zijn. Met onze verschillende achtergronden.

We zijn Stichting Indisch Dordrecht dankbaar voor het werk dat zij hebben verricht, dat heeft geleidt tot de realisatie van dit monument.

De stichting is er trots op om de rijke en diverse cultuur van Indië te vieren en te promoten, en ze zetten zich in om de geschiedenis en het erfgoed van de Indische gemeenschap in Dordrecht en omgeving verder te ontdekken en te eren. Daarvoor ben ik hen dankbaar.

Beste dames en heren,

Laten we blijven herdenken.

Ik dank u voor uw komst en uw aandacht.