Toespraak burgemeester A.W. Kolff Dodenherdenking 4 mei 2020

Vandaag herdenken wij op een andere manier dan we gewend zijn. We herdenken zoveel mogelijk thuis. Thuis omdat we samen het coronavirus proberen terug te dringen. 

Een deel van onze geliefde en zo vanzelfsprekende vrijheid, bestaat even niet meer.

Ik sprak laatst iemand die als kind de oorlogsjaren heeft meegemaakt. Hij voelt zich nu meer belemmerd dan dat hij zich toen voelde. De Duitsers hadden ons land veroverd, mensen werden op verschrikkelijke wijze vervolgd, maar een kind had dat niet altijd door. Ze speelden soms gewoon alsof er niets aan de hand was.

Maar de praktijk was natuurlijk anders. Er was iets verschrikkelijks aan de hand. De Tweede Wereldoorlog was een donkere periode. Een zwart hoofdstuk in onze geschiedenis die zo verschrikkelijk was, dat we er soms voor willen wegkijken. 

Maar dat is het laatste wat we moeten doen. Er zijn steeds minder mensen onder ons die deze oorlog hebben meegemaakt. Bij sommigen leeft de oorlog voort in hun kinderen. Het is zeer belangrijk de oorlog en de gevolgen daarvan te herdenken en de verhalen te blijven delen. 

Zo zijn er ook in Dordrecht duizenden verhalen te vertellen. Ik denk aan Henrik Plooij, lid van het studentenverzet. Deze Dordtenaar zat gevangen en werd als represaillemaatregel voor de aanslag op een Duitse officier op 9 maart 1945 door een vuurpeloton op het Hofplein in Rotterdam vermoord.

Of het verhaal over de bijna vergeten Dordtse verzetsstrijder Willem den Boer. Zijn kleinzoon Just Stam heeft begin dit jaar een boek over zijn grootvader uitgebracht. Den Boer heeft onder meer gestreden voor het heroveren van de bezette brug naar Zwijndrecht. Hij ging in het verzet en werd Engelandvaarder. Hij overleefde de oorlog en zijn bijzondere verhaal is nu gelukkig vastgelegd.

Dan Cisca en Moos van Tijn. Zij plaatsen op 17 juli 1942 een advertentie in het Joodsche Weekblad. Opa Mozes Jacob Kets de Vries werd 75 jaar en de kleinkinderen feliciteerden opa in deze advertentie. Ze woonden met elkaar aan de Wijnstraat 129. In de advertentie spraken de kleinkinderen de vurige wens uit: 'God geve hem nog vele gelukkige jaren.'

Het was opa niet gegund. Nog geen vier maanden later haalden de Duitsers triomfantelijk tientallen Dordtse joden uit hun woningen. Ze vingen er – zo noemde ze dat – die dag 31. Opa zat er bij, de kleinkinderen en hun moeder ook. De vader was een week eerder gearresteerd. Ze werden allen vermoord, in Auschwitz. Bij hun toenmalige woning zijn in 2017 Stolpersteine geplaatst. De Duitsers hebben deze familie geen heden gegund maar door het plaatsen van de Stolpersteine hebben ze hun verleden teruggekregen.

En vanwege dit soort verhalen over echte mensen staan wij vandaag met elkaar stil om te herdenken. We herdenken vandaag de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Europa en in voormalig Nederlands-Indië. Militairen die in de strijd om vrijheid sneuvelden op de slagvelden. Maar we herdenken ook gewone mensen - zoals u en ik - die tijdens bombardementen of ander oorlogsgeweld de dood vonden. 

We herdenken de miljoenen Joodse, Roma en Sinti slachtoffers. En natuurlijk onze helden uit het verzet en de vele onschuldige dwangarbeiders. 

Tegelijkertijd gaan onze gedachten uit naar hen die in de periode na de Tweede Wereldoorlog door oorlogsgeweld of tijdens een vredesmissie zijn getraumatiseerd, gewond zijn geraakt of de dood hebben gevonden, vaak ver van huis. Voor volk, voor vaderland, maar vooral voor vrijheid. 
Onze vrijheid.
 
Morgen, 5 mei, vieren we dat we in een vrij land leven. Maar het is anders dan we gewend zijn. Nu we vieren dat we al 75 jaar in vrijheid leven, staat ons leven zelf even op zijn kop. Natuurlijk is het niet te vergelijken met oorlog. Maar we worden wel beperkt in onze vrijheden. Vrijheden waar veel mensen hard voor hebben gevochten en waar veel mensen voor zijn gestorven. Vrijheden waar we gewend aan en misschien wel verwend door zijn geraakt. Vrijheden die we vanzelfsprekend vinden, maar dat dus niet zomaar blijken te zijn. 

Het is daarom goed om aan de vooravond van die viering allereerst stil te staan bij hen die de hoogste prijs betaalden voor deze zwaarbevochten vrijheid. En stil te staan bij het feit dat het behoud van vrijheid een grote inspanning vraagt.

We staan stil bij het verleden maar denken ook aan onze toekomst. Een toekomst in vrijheid. Iets waar we soms voor moeten strijden. Want vrijheid is iets geweldigs, iets om te koesteren en zuinig op te zijn.

En daarom hecht ik zoveel waarde aan herdenken. We moeten niet vergeten dat zoveel mensen hebben gestreden. Dat zoveel mensen zinloos zijn gestorven en dat zoveel mensen hebben moeten lijden. Dat mensen zo ongekend veel hebben opgeofferd voor een ander. Daar kunnen we vandaag de dag ook weer een heleboel van leren.

Opoffering, zelfbeheersing en discipline. Zijn wij dat, verwend als we zijn, verleerd na 75 jaar? Of zijn we eigenlijk echt pas mens als we die eigenschappen naar boven weten te halen, voor elkaar? Zoals nu, tijdens de Corona-crisis?

We mogen in ieder geval nooit, maar dan ook nooit vergeten welke verschrikkelijke gebeurtenissen destijds allemaal hebben plaatsgevonden. Alleen dan kunnen we de vrijheid die we in onze tijd kennen, echt op waarde schatten. Er zuinig op zijn en koesteren.
Opdat wij niet vergeten….