Hoe zit het nu met PFOA en GenX in bodem?

Het is heel belangrijk te weten dat de tot dusver gemeten gehaltes PFOA en GenX in de bodem zeer ver onder de risicogrens liggen die geldt voor wonen met (moes)tuin. Die grenswaarde houdt rekening met consumptie uit eigen tuin, tuinieren en spelende kinderen. PFOA en GenX in de bodem rond Chemours vormt dus geen risico voor de gezondheid. Tuinieren kan dus gewoon en kinderen kunnen gewoon in de tuin spelen.

De beperkingen gelden niet zozeer voor de afvoer van grond, maar voor het hergebruik van die grond elders. Voor PFOA en GenX zijn geen hergebruiksnormen. Hergebruiksnormen geven aan hoeveel er maximaal van een bepaalde stof in de grond mag zitten om die grond elders te gebruiken. Voor de meeste stoffen zijn die normen er wel. Doordat die normen er niet zijn voor PFOA en GenX mag de grond volgens de wet bodembescherming niet hergebruikt worden op plekken die stoffen niet in de grond zitten. Hoe weinig er (mogelijk) ook in zit. Dat de grond elders niet hergebruikt mag worden, heeft dus niet met gezondheid te maken, maar met het uitgangspunt dat je schonere grond elders niet viezer mag maken door er verontreinigde grond te gebruiken.

Grond die bij werkzaamheden binnen de contour kaart (pdf, 190 kB) vrijkomt, moet worden onderzocht op PFOA. Als die stof er daadwerkelijk in zit, mag de grond voorlopig alleen worden gebruikt of opgeslagen volgens de afspraken in de handreiking. Hergebruik elders is niet toegestaan. Tijdelijke opslag elders met onder- en bovenisolatie is wel mogelijk. Die isolatie voorkomt dat PFOA en/of GenX uitspoelt naar schone(re) grond.

Er geldt dus nadrukkelijk geen vervoersverbod voor PFOA-houdende grond, zoals her en der gesuggereerd wordt. Er gelden alleen extra hergebruik regels, die bovenop de regels komen die toch al gelden voor hergebruik van grond.

Er zijn diverse grondbanken in de regio die licht PFOA-houdende grond accepteren.

Wie een bouwvergunning aanvraagt in één van de gemeenten waar PFOA-vervuiling mogelijk voorkomt, krijgt automatisch met de aanpak uit de handreiking te maken. Dit geldt ook voor particulieren. Voor particulieren die grond zonder tussenkomst van een bedrijf toepassen gelden de onderzoeks- en meldingsplicht uit het Besluit bodemkwaliteit niet. De zorgplicht die regelt dat het niet is toegestaan de bodem te verontreinigen of sterker te verontreinigen geldt echter wel. Voor het verplaatsen van grond in de eigen tuin, ook als er PFOA in is vastgesteld, zijn geen belemmeringen.

Deze situatie treft niet alleen Dordrecht, maar meer gemeenten in onze regio. Daarom leidt de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid de aanpak van deze situatie. Dat gebeurt in samenwerking met de betrokken gemeenten, provincie, Dienst Gezondheid en Jeugd en het Expertisecentrum PFAS. Er is een handreiking gemaakt hoe om te gaan met grond in de betreffende gemeenten. Die is verstuurd naar meer dan 100 marktpartijen die werkzaam zijn met grond en grondverzet.

Ondertussen vinden er allerlei onderzoeken plaats om te bepalen of de ingeschatte contour klopt, hoe hoog de gehalten op diverse locaties zijn, om na te gaan of er een achtergrondwaarde is en of er een (al dan niet tijdelijke) norm te stellen is waarbij hergebruik mogelijk is. Er wordt met man en macht aan gewerkt en de onderzoeken hebben de hoogste prioriteit. 

De onderzoeken zijn complex en er is landelijk en internationaal vrijwel geen kennis over deze stoffen in de bodem. Daarom is er een landelijk Expertisecentrum PFAS opgericht om die kennis op te doen. De onderzoeken vinden plaats in het hoogst mogelijke tempo, maar vergen nu eenmaal tijd. We hopen nog voor het voorjaar meer duidelijkheid te hebben over de situatie en de handreiking mogelijk te kunnen bijwerken. Hoe eerder hoe beter. Uiteindelijk moet dit leiden tot tijdelijk en vervolgens definitief beleid. 

Deze vraag zien we vaker voorbij komen. Het is heel belangrijk twee zaken te scheiden: de maatregelen rond bodem hebben niets te maken met gezondheid. Alle gemeten concentraties liggen ver onder risicogrenswaarden en vormen dus geen risico voor de gezondheid. Het is echter zo dat de wet bodembescherming verbiedt grond te verontreinigen door er ‘viezere’ grond op te storten. Hoe gering de gehaltes PFOA en GenX in de bodem ook zijn, het zit waarschijnlijk wel in de grond in een ruim gebied rond de fabriek en daarom gelden de beperkingen voor een vrij grote contour.

De contour voor bloedtesten is bepaald op basis van berekeningen en een steekproef van het RIVM. Die contour laat zien in welk gebied mensen rond de fabriek in het verleden blootgesteld zijn aan PFOA en daardoor mogelijk verhoogde concentraties PFOA in het bloed hebben (gehad), met mogelijk gezondheidseffecten tot gevolg. Dit betreft de mensen die in de directe omgeving van Chemours hebben gewoond.

De twee zaken gaan dus over dezelfde stof(fen), maar zijn niet te vergelijken. De contouren staan dus los van elkaar.

Die is ontstaan doordat Chemours tot 2012 PFOA (ook wel C8  genoemd) en daarna GenX naar de lucht uitstoot. Die uitstoot slaat vervolgens in hele kleine druppeltjes neer in de omgeving. Dat heet atmosferische depositie. Dit betreft hele kleine hoeveelheden, maar het is daardoor wel in de bodem terecht gekomen. Doordat de wind de uitstoot verspreid, reikt deze ‘depositie’ naar verwachting relatief ver. 

Het is een heel vervelende situatie, voor ons allemaal. Iedereen ondervindt de gevolgen, ook wij als gemeente met onze projecten. Toch kunnen wij niet anders dan de situatie accepteren en handelen volgens de handreiking. Wij willen en moeten voorkomen dat grond elders (ook) verontreinigd raakt met deze stoffen. We hopen dat er snel meer duidelijk wordt en zijn hier nauw bij betrokken. Maar we willen ook geen valse verwachtingen wekken: deze situatie is niet zomaar opgelost en gaat mogelijk nog lange tijd impact hebben.